बिषय प्रवेश
मानव पूँजी व्यवस्थापन (HCM) ले संगठनको सबैभन्दा मूल्यवान सम्पत्ति अर्थात् “जनशक्ति” व्यवस्थापन गर्ने रणनीतिक दृष्टिकोणलाई बुझाउँछ। यसले संगठनात्मक लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न कर्मचारीहरूको उत्पादकता, प्रभावकारिता, र योगदानलाई अधिकतम बनाउने विभिन्न अभ्यासहरू र प्रक्रियाहरू समेटदछ।
मानव पूँजी व्यवस्थापनका मुख्य अंगहरू
मानव पूँजी व्यवस्थापनका मुख्य अंगहरू यसप्रकार छन्:
- भर्ती र अनबोर्डिङ (Recruitment and Onboarding): संगठनमा नयाँ कर्मचारीहरूलाई आकर्षित गर्ने, चयन गर्ने र एकीकृत गर्ने।
- प्रशिक्षण र विकास (Training and Development): सीप वृद्धि, वृत्ति विकास र कर्मचारीहरूलाई निरन्तर सिक्ने अवसरहरू प्रदान गर्ने।
- कार्यसम्पादन व्यवस्थापन (Performance Management): अपेक्षाहरू सेट गर्ने, पृष्ठपोषण प्रदान गर्ने र संगठनात्मक उद्देश्यहरूसँग व्यक्तिगत लक्ष्यहरू एक्यबद्ध गर्न कर्मचारीको कार्यसम्पादनको मूल्याङ्कन गर्ने।
- क्षतिपूर्ति र लाभहरू (Compensation and Benefits): शीर्ष प्रतिभालाई आकर्षित गर्न र कायम राख्न तलब, बोनस र लाभहरू सहित उचित र प्रतिस्पर्धात्मक क्षतिपूर्ति संरचनाहरू बनाउने।
- कर्मचारी संलग्नता र यथावत् राख्नु (Employee Engagement and Retention): सकारात्मक कार्य वातावरणलाई बढावा दिने, कर्मचारी सन्तुष्टि प्रवर्द्धन गर्ने, र मुख्य प्रतिभालाई कायम राख्न रणनीतिहरू लागू गर्ने।
- उत्तराधिकार योजना (Succession Planning): निरन्तरता र स्थिरता सुनिश्चित गर्न संगठन भित्र भविष्यका उत्तराधिकारीहरूको पहिचान र विकास गर्ने।
- कार्य योजना (Workforce Planning): वर्तमान र भविष्यका WorkForce Neccesity को विश्लेषण गर्दै, सीप अन्तरहरू अनुमान गर्दै, र तिनीहरूलाई सम्बोधन गर्न रणनीतिहरू विकास गर्ने।
- कर्मचारी सम्बन्ध (Employee Relations): सामंजस्यपूर्ण (harmonious ) कार्यस्थल वातावरण कायम राख्न कर्मचारी सम्बन्ध विवाद र गुनासोहरू व्यवस्थापन गर्ने ।
निष्कर्ष
मानव पूँजीको प्रभावकारी व्यवस्थापन गरेर संस्थाहरूले कर्मचारी संलग्नता, उत्पादकता र सन्तुष्टि बढाउन सक्दछन र अन्ततः बजारमा सुधारिएको प्रदर्शन र प्रतिस्पर्धात्मक लाभ (improved performance and competitive advantage) प्राप्त हुन्छ।